Lucia di Lammermoor..

“Yeminimize şahitlik etmeye, gökleri davet ediyorum..”

Ve sonunda yeniden canım İZDOB’umun yepyeni bir opera* temsiliyle bir araya geldim. 

Tanıtımlarından fazla ağır bir eser olduğunu düşünüyordum. Ancak dramatik bir konunun bu kadar canlı, heyecan ve merak uyandırıcı şekilde sahnelenişi beni çok etkiledi. Karanlığın içindeki renkler öyle güzel yansıtılmış ki gerçekten çok beğendim.

Özellikle Lucia’nın abisini (Lord Lammermoor/Enrico Asthon) canlandıran Murat Duyan’ın performansının harika bulduğumu belirtmeliyim. Mimik ve jestlerin bir karakteri canlandırmadaki -hele ki operada-etkisini görmek adına bence mükemmel bir örnek.

Kaldı ki tüm ekip, çok fazla diyaloga sahip metni, öyle güzel bir oyunculukla besleyerek ifade etmiş ki, dikkatinizi kaybetmeden izliyorsunuz 3 perde boyunca. 

Melodiler de olayı taçlandırmıştı tabii. 1. perdedeki solo harp ve 3.’deki flüt eşliğindeki aryaların etkileyicini özellikle belirtmeliyim. Zira 1. perdeyi dinlerken ‘bunu mutlaka aklımda tutup yazımda belirtmeliyim’ derken; 3. perdede bu sefer solo flüt eşliğindeki sahne de yine çok etkileyici idi. Kapanışta ilgili aryalara eşlik eden müzisyenlerin isimleri ile sahneye alınması da bu sebepten çok mutlu etti. Ve fark edişimin yerinde olduğunu anladım. Kaldı ki sonradan öğrendiğim şu bilgiler de onayı oldu:

• Eser için ‘önde gelen bel canto operalardan’ denilmiş ki bel kanto, “müzik parçası içerisindeki duygusal farklılıkların vurgulanması, notaların daha cazibeli bir şekilde söylenmesi tekniği” imiş. Dolayısıyla bu 2 durum da tekniğin fark yaratan uygulanışı imiş meğer.

• Gelelim 3. Perde 2. Tablo’daki Lucia’nın aryası, ‘Delilik sahnesi’ olarak da biliniyormuş ve asıl adı ‘Il dolce suono’ (‘tatlı ses’) imiş.

Donizetti, aryayı ürkütücü bir ses olan cam harmonikası eşliğinde seslendirilmesi için düşünmüş. Ancak bu enstrüman genellikle performansta flüt ile değiştirilegelmiş. 

• Ve bu ayra öyle ünlü imiş ki, 1997 yapımı The Fifth Element (5. Element) filminde de yine bir opera sahnesi ile yer almış ve ikonik hâle gelmiş.

(Performans, Alien/Yaratık karakteri Diva Plavalaguna tarafından sahnelenmiş ve seslendirmesini Inva Mula yapmış.)

• Ayrıca Rus pop kontretenör Vitas da sahnenin, operayla aynı adı taşıyan benzer bir kısaltılmış versiyonunu kaydetmiş.

(Sadece Vitas, bölümü söylerken ‘Edgardo’ kelimesini ‘Esther’ olarak değiştirmiş.)

Tabii ki her zaman hayran olduğum İZDOB dekoru (Çağda Çitkaya), kostümleri (Sevcan Yenihayat Horozgil) ve ışık kullanımı (Serkan Şentürk) (özellikle bknz. aryalar) böylesi büyük bir prodüksiyonda da yine hakkını verecek ihtişamlıkta yer alıyordu.

Özetle görkemli ve önemli bir opera eserini, doyurucu bir performans ve etkileyici bir koreografi ile izlemek çok harikaydı. Ocak ayındaki temsillerinden birini yakalamanızı severek öneririm. Ve emeği geçen herkesi, teşekkürlerimle ayakta alkışladığımı belirtmek isterim. 

* Meraklısına:

- Gaetano Donizetti'in trajik operası (dramma tragico)

- İspanyol yazar Walter Scott'un ‘Lammermoor Gelini’ isimli tarihî romanından uyarlanmış. (Libretto: Salvatore Cammarano)

- İZDOB rejisörü: Carlos Vilan

Donizetti bu eseri ile ‘İtalyan opera sanatının tek hükmeden dâhisi’ oldu. Bunda; 

(1) rakibi bestecilerin (Rossini emekli oldu, Bellini de vefat etti) sahneden çekilmesi, 

(2) o dönem 19. yüz yıl okuyucu ve seyirci kitlesinin İskoçya'nın tarihi ve kültürüne geniş ilgisi bulunması etkili oldu (şiddetli savaşları ve düşmanlıkları ile İspanyol halk hikâyeleri ve mitolojisinden çokça etkilenmeleri).

- Ki hikâye, 17. yüz yılda İskoçya'nın Lammermuir Tepeleri'nde (Lammermoor) geçiyor.

Donizetti operasının Napoli-1835'teki galasından sonra, Paris-1839'daki versiyonu için birkaç değişiklik yaptı:

1. Lucia'nın hizmetçisi ve sırdaşı Alisa'nın kaybolması: 

(Bu da Fransız versiyonunun Lucia'yı izole etmesine ve böylece hikâyenin duygusal etkisini artırmasına olanak tanıdı.)

2. Lucia’nun rahip Raimondo’dan gördüğü desteği yitirmesi: 

(Rahibin rolünün dramatik olarak azalmasıyla yeni eş Arturo'nunki artmıştı.)

3. İtalyancasındaki avcıdan esinle Gilbert adlı yeni bir karakter eklenmesi: 

(Daha gelişmiş bir figür olarak hem Edgardo'ya hem Enrico'ya hizmet edip, sırlarını birbirine satarak açığa vurma rolünü üstlendi.)