skinny olma hali = yüksek sosyal statü

Hani tüm kitle iletişim araçlarında ‘zayıf olunmalı, kilo verilmeli, herkes tek tip aynı düşük kiloda olmalı’ şeklinde bir tutum var ya işte bunun altında yatan temel argümanlar, hep postmodern toplumun beden olgusuna yönelik bakış açısından kaynaklanmaktadır. Neler mi bunlar;

Bir kere en başta postmodern toplum bedenlerimizi; Bauman’ın ifadesiyle bedeni ‘üreten beden’ olarak nitelendiren modern toplumdan farklı olarak, dibine kadar ‘tüketen beden’ olarak görür. Bir anlamda günümüzün bireyinin bedenini her daim tüketmeye hazır ve nazır bir halde formda tutması gerekir. Yani sağlıklı olmalı ama bu sağlıklılık halini, ‘sadece’ tüketime devam edebilmek adına korumakta; sağlıklı olma yolunda da paso tüketmeye devam etmelidir.

Ee pek tabii bu noktada estetik ve bakımlı bedenler, aynı zamanda sağlıklı bedenler olarak yer alır. Sağlıklı beden; hem sağlık, hem statü açısından toplumsal gösterge çizelgesinin en üstündedir. Zira sen sağlıklıysan, güzel ve bakımlı görünüyorsan itibarın da yüksektir imajı şap diye üstüne etiketlenir. Amaç da zaten sana bu yaftayı yapıştırabilmen adına tüketmeni sağlayabilmektir. Öyle ki araştırmalar da zenginlerin hep daha sağlıklı, güçlü ve daha uzun ömürlü olduğunu ispatlar niteliktedir.

Ama bu imaja sahip olmak bedava değildir, çaba harcanmalıdır. Bauman’ın ifadesiyle; sağlık ‘orada, öylece’ beklemez. Katı kurallara göre ve doğru amaçların yardımıyla inşa edilmesi ve her gün yeniden üretilmesi gerekmektedir. Öyle ki, ister bilinçli ister bilinçsiz olsun birçok kişi; ‘fitness’ adı verilen spor salonlarına ve güzellik merkezlerine koşmakta, sokaklarda ve yürüyüş bantlarında zaman geçirmekte, piercing ve dövme yaptırmakta, solaryuma gitmekte, botoks yaptırmakta, estetik cerrahiye başvurmakta, silikon taktırmakta, diyete girmekte, zayıflama ilaçları kullanmakta, detoks programlarına yazılmakta, beslenme uzmanlarına danışmakta, tatillerini ‘well-ness’ adı verilen sağlıklı yaşam kamplarında geçirmekte, kozmetik ve modaya yüklü miktarlarda para harcamaktadır.

Dolayısıyla ister yaşlı ister genç olsun, kadın veya erkek, eğitimli veya eğitimsiz, varlıklı veya varlıksız tüm toplumsal gruplar belli bedensel uygulamalar mutlaka para harcar. Çünkü dinç bir incelik, bakımlı ve fit bir beden; kendini kontrol ve irade gücünü temsil ederken; aşırı kilo ve yaşlı bir vücut, utanç verici ve iğrenç olarak görülmektedir.  

Kısacası formda kalma adına ortaya konan tüm çabaların temelinde; postmodern bireyin, kendi bedeniyle uğraşmak ve onu mükemmelleştirmek için zamana, paraya ve isteğe sahip olduğunu gösterme arzusu yatar. Diğer bir ifadeyle bütün bunların nedeni; kültürel bir varlık olarak düzenlenen beden olgusunun, sayısız toplumsal statü göstergelerinden biri olarak güdülenmesidir. Beden; özellikle de, orta sınıflar nezdinde toplumsal statüyle bütünleşir.  

Böylece çağcıl dönemde aynaların göremediğini görenler, söyleyemediğini söyleyenler ve başkalarının bedeni üzerinde söz sahibi olanlar; sadece kendi bedenlerini değil, aynı zamanda diğer bedenleri de şekillendirir. Bireyciliğe ve kendini gerçekleştirmeye dair vurgunun giderek arttığı bir dönemde, beden de kariyer gibi projelendirilmekte; yeniden yapılandırılabilmekte, fazlalıklarından arındırılabilmekte ve düzeltilebilmektedir. ‘Genç kalın, formda olun, güzelleşin’ sloganı; toplum içinde bir mite dönüşmekte ve bireylerin bedenini egemenliği altına almaktadır. Başkalarınca egemenlik altına alınan beden; sadece pazarın değil, başka bedenlerin de bir anlamda kölesi durumuna gelmektedir.

Bibliyografya:

Zygmunt Bauman; Life in Fragments: Essays in Postmodern Morality; Wiley-Blackwell; Great Britain; 1995.

Aylin Nazlı; “Sosyolojik Bakışın Eşiğindeki Beden”; Toplumbilim Dergisi; Sayı: 24; Haziran 2009; Bağlam Yayınları; Huzur Ofset; İstanbul; 2009.

Anthony Giddens; Sosyoloji; 2. Baskı; Çeviren: Hüseyin Özel vd.; Hazırlayan: Cemal Güzel; Ayraç Yayınevi; Özdoğan Matbaası; Ankara; 2005.

Robert Gugutzer; “Körperkult und Schönheitswahn-Wider den Zeitgeist”; Aus Politik und Zeitgeschichte; 18/2007; http://www.bpb.de/files/SYTVAQ.pdf; Erişim Tarihi: 11.08.2010.

Meltem Ahiska ve Zafer Yenal; Aradığınız Kişiye Şu An Ulaşılamıyor: Türkiye’de Hayat Tarzı Temsilleri 1980-2005; Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi; Ofset Yapımevi; İstanbul; 2006.

Elina Haavio-Mannila ve Semi Purhonen; “Slimness and Self-rated Sexual Attractiveness: Comparisons of Men and Women in Two Cultures”; Journal of Sex Research; Volume: 38; Issue: 2; May 2001.

Diana Crane; Moda ve Gündemleri: Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik; Çeviren: Özge Çelik; Ayrıntı Yayınları; Sena Ofset; İstanbul; 2003.

Jean Baudrillard; Tüketim Toplumu; 2. Baskı; Çeviren: Hazal Deliceçaylı ve Ferda Keskin; Ayrıntı Yayınları; Sena Ofset; İstanbul; 2004.

Meral Gülkaya Timurturkan; “Güzellik İdeali Etrafında ‘Biçimlenen ve Biçimlendirilen’ Bedenler”; Toplumbilim Dergisi; Sayı: 24; Haziran 2009; Bağlam Yayınları; Huzur Ofset; İstanbul; 2009.

Peter Corrigan; The Sociology of Consumption: An Introduction; Sage Publications; Great Britain; 1997.